Dwie małpy

Dwie małpy
Twee aapjes
Autor	Pieter Bruegel
Data powstania	1562
Medium	olej na dębowej desce
Wymiary	20 × 23 cm
	Miejsce przechowywania
Miejscowość	Berlin
Lokalizacja	Gemäldegalerie
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dwie małpy (niderl. Twee aapjes) – obraz olejny niderlandzkiego malarza Pietera Bruegla; obecnie przechowywany w berlińskiej Gemäldegalerie.

Opis i interpretacja

Obraz prawdopodobnie powstał jako upominek dla przyjaciela w 1562 roku. Jego wymowa do dnia dzisiejszego jest szeroko interpretowana. Wysuwano hipotezy, iż jest to alegoria związana z prywatnymi problemami malarza albo alegoria dwóch prowincji, znajdujących się pod jarzmem Hiszpanii. Dwie małpy to jedyny obraz Bruegla przedstawiający panoramę Antwerpii od strony morza, bez karykaturalnego spojrzenia. Miasto jest widoczne w tle, a na pierwszym planie znajdują się dwie małpy w łańcuchach, siedzące na oknie. Wokół nich porozrzucane są łupiny orzechów. Być może łupiny nawiązywały do niderlandzkiego przysłowia: „sądzić się o orzech laskowy” (małpy utraciły wolność po przegranym procesie o bardzo błahą sprawę). Nie można wykluczyć, iż wizerunek małp, które w ikonografii chrześcijańskiej uosabiały głupotę, próżność i skąpstwo, odnosił się do sytuacji politycznej w Antwerpii – upadku wartości, który był przyczyną rychłego opuszczenia miasta przez Bruegla (rok po powstaniu dzieła).

Odniesienia w kulturze

Obraz Bruegla był natchnieniem dla polskiej poetki Wisławy Szymborskiej, która w 1957 roku opublikowała (w tomie Wołanie do Yeti) wiersz Dwie małpy Bruegla. Pierwsze strofy nawiązują do dzieła:

Tak wygląda mój wielki maturalny sen:
siedzą w oknie dwie małpy przykute łańcuchem,
za oknem fruwa niebo
i kąpie się morze^[1]

Ta ekfraza stała się inspiracją dla Jacka Kaczmarskiego, który w swojej twórczości często nawiązywał do malarstwa Brueghla i innych^[2].

Przypisy

↑ Wisława Szymborska: Dwie małpy Bruegla. www.poezjaa.info. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).
↑ JacekJ. Kaczmarski JacekJ., JolantaJ. Piątek JolantaJ., Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).

Bibliografia

Rose-Marie Hagen, Rainer Hageen: Bruegel. Dzieła wszystkie. Warszawa: Edipresse, 2001. ISBN 83-913311-5-6.
Waldemar Łysiak: Malarstwo Białego Człowieka. Warszawa: wyd. Nobilis, 2010. ISBN 978-83-60297-35-3.
Obraz w katalogu Gemäldegalerie

[1] Wisława Szymborska: Dwie małpy Bruegla. www.poezjaa.info. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (pol.).

[2] JacekJ. Kaczmarski JacekJ., JolantaJ. Piątek JolantaJ., Za dużo czerwonego, cz. III, „Odra”, 2 (483), 2002 (pol.).

[1]

[2]